WAALWIJK - Het blijft een klassiek politiek discussiepunt: wel of geen referendum bij belangrijke gemeentelijke plannen? Volgens Theo Weijters, Arie van Iersel en Rob Bonninga is een referendum een waardevol instrument om inwoners direct bij besluitvorming te betrekken. Maar in Waalwijk is er momenteel geen referendumverordening. Volgens de drie mannen de hoogste tijd om daar verandering in te brengen.
De drie mannen leerden elkaar vorig jaar kennen tijdens de gratis cursus ‘Wij willen jou!’, een initiatief van de griffie van de gemeente Waalwijk. Samen met 24 andere deelnemers maakten ze in vijf sessies kennis met de gemeentepolitiek. Ze komen alle drie uit één van de kernen. Weijters uit Waalwijk, Bonninga uit Waspik en Van Iersel uit Sprang-Capelle. “Het viel ons op dat er van allerlei gereedschappen in de gemeente zijn om politiek mee te bedrijven, maar dat het noch voor raadsleden, noch voor bewoners, mogelijk is om een referendum aan te vragen. Om tot een referendum te kunnen komen, dient de gemeenteraad eerst een referendumverordening aan te nemen. Die is er nu niet.’’
Vertrouwen herstellen
Zo zijn ze een strijd begonnen om die referendumverordening in de gemeente te krijgen. “Wij wilden daar wel energie in steken", vertelt Weijters. Ze zien het als een gemiste kans voor zowel de burger als de raad dat er geen referendumverordening is. Bonninga: “Wij denken dat dit gewoon een mooi stuk gereedschap is om democratie en voeling met de burger in de gemeente Waalwijk op de kaart te zetten.’’
De voordelen volgens de mannen? “Burgers moeten weer vertrouwen krijgen dat hun stem er écht toe doet en dat de lokale politiek bereid is om te luisteren’’, vertelt Weijters. Van Iersel vult aan dat het referendum past bij een moderne, open democratie. “Ook voor raadsleden is het een manier om te toetsen: strookt mijn beleid eigenlijk met wat de burger wil?” Van Iersel legt uit: “De Vereniging Nederlandse Gemeenten (V.N.G.) heeft een model referendumverordening, die kan de gemeente gewoon gebruiken en aanpassen voor de gemeente Waalwijk.’’
Angst
Samen Waalwijk diende in augustus 2024 al een motie in om het referendum als instrument te onderzoeken. Deze motie is tot drie keer toe aangehouden, en nog steeds. Er is nooit een besluitvorming over geweest. “Ze vonden het interessant dat wij hiermee aan de slag gingen’’, vertelt Weijters.
Volgens de mannen kunnen raadsleden simpelweg niet overal verstand van hebben—dat is voor niemand haalbaar. Juist daarom zien zij het referendum als een waardevol hulpmiddel, ook voor raadsleden zelf. “Het biedt hen de mogelijkheid om direct te peilen hoe inwoners over een onderwerp denken,” legt Bonninga uit.
Toch merken Weijters en zijn medestanders dat andere partijen vaak wat koudwatervrees tonen als het over referenda gaat. Die terughoudendheid is volgens hem niet nodig. Uit een opinieonderzoek van I&O Research uit 2023 blijkt dat bijna 71% van de kiesgerechtigde Nederlanders voorstander is van gemeentelijke referenda. Toch heeft slechts ongeveer een derde van de Nederlandse gemeenten daadwerkelijk zo’n referendumverordening ingevoerd.
Van Iersel: ''Ze vinden het veel te moeilijke materie voor de burger. Dat is leuk, maar het is dan juist de taak van dat raadslid om dit aan de burger uit te leggen. Een bijkomend voordeel is dat een raadslid zich dan heel goed moet verdiepen in de materie. De betrokkenheid gaat twee kanten op, de burger moet zich inlezen maar de raadsleden ook.''
Petitie in de maak
Hij benadrukt dat referenda niet bedoeld zijn voor elk wissewasje. “We moeten niet bij elk zebrapad of stoeptegel een referendum uitschrijven,” stelt hij. Maar bij ingrijpende onderwerpen, zoals de worsteling met de sporthal in Waspik of bijvoorbeeld de plaatsing van windmolens, ziet hij wél mogelijkheden. “Het is belangrijk dat de verordening eerst wordt vastgesteld, waarna er duidelijke regels kunnen worden opgesteld. Het mag niet zo zijn dat twintig burgers voldoende zijn om meteen een referendum af te dwingen.”
Om beweging te krijgen 
in het idee zijn de drie een petitie gestart. Deze is inmiddelds gelanceerd en zal verspreid worden via flyers en Weekblad Waalwijk. “We hopen natuurlijk op veel handtekeningen om zo te laten zien dat het referendum een goede gereedschapstool is.’’
Afbeelding ter illustratie.
